Cái tin Khanh với Bích Hằng yêu nhau đã nhanh chóng loang ra khắp cơ quan. Lắm lúc có một mình, Khanh cũng thấy ngỡ ngàng. Tất cả diễn ra nhanh quá, như một giấc mơ vậy. Việc anh nói yêu Hằng cũng là sự liều lĩnh vì Khanh nghĩ người như mình, đâu phải là đối tượng để cô bận tâm.
Nghĩ vậy, nhưng anh vẫn nói với Bích Hằng tình cảm của mình. Và anh đã căng lên để chờ một lời từ chối, có thể là thẳng thắn, là mỉa mai từ phía Bích Hằng.
Ngờ đâu cô chỉ dịu dàng hỏi lại: “Có thật không?”. Lúc đó hai đứa đang đứng trên bancông phía sau nhà Bích Hằng. Khanh hối hả gật đầu: “Thật như việc anh đang đứng trước mắt em đây này”. Im lặng một thoáng, rồi Bích Hằng khúc khích: “Nói yêu em, sao anh cứ đứng ngây ra thế?”. Thật lạ là Khanh thấy mình bị cuốn về phía Bích Hằng kinh khủng nhưng sao yêu nhau anh lại có cảm giác rất rời rạc. Cả anh và Bích Hằng đều tỉnh táo đến không ngờ. Tự nhiên anh cứ phải nghĩ đến Nguyệt, đến tình yêu lãng mạn và đam mê thuở sinh viên. Nhưng rồi anh lại tự biện minh rằng mình đã qua thời lãng mạn. Cuộc sống khắc nghiệt đã dạy cả anh và Bích Hằng phải lý trí và tỉnh táo hơn nhiều. Trung là đứa biết chuyện anh với Bích Hằng yêu nhau gần như sau cùng (dĩ nhiên trừ mọi người ở quê và Nguyệt). Nó chỉ làu bàu: “Mới gặp cô ta có một lần nhưng tao biết cô ta sẽ quyết tâm hạ gục mày bằng được”. Khanh bật cười: “Mày nói nghe kinh quá. Cứ như tao rơi vào cái bẫy của Bích Hằng không bằng”. Tự dưng Trung đâm ngẩn ngơ, thở dài: “Thế là chuyện của mày với Nguyệt xong thật rồi đấy à?”. Khanh quay đi: “Hi vọng đây là lần cuối cùng mày hỏi tao câu ấy. Có phải tại tao cả đâu”. Ừ, chẳng đổ lỗi cho ai được. Mày đừng giận tao”. Khanh rất hay mơ thấy Nguyệt. Nhưng chưa lần nào anh thấy Nguyệt khóc. Cô chỉ im lặng nhìn anh với ánh mắt buồn buồn. Tỉnh dậy, Khanh có cảm giác mình cần Bích Hằng biết bao. Bên cô, anh rũ bỏ được nhiều ý nghĩ nặng nề. Hình như Bích Hằng đã trở thành cái phao cho anh bám víu giữa cuộc sống đầy rẫy những bất trắc và lắm chuyện đau đầu này.
Anh Quân về tận làng Giữa thăm Nguyệt. Hôm đó trường hợp hội đồng, lúc tan họp thì đã muộn. Nguyệt về, bác lái đò bảo có khách tìm cô từ chiều, là đàn ông, nhìn sang trọng và đẹp trai lắm. Nguyệt cứ ngạc nhiên và hoang mang, không biết ai đến thăm mình hay có việc gì. Đò chưa cập bến đã thấy tụi trẻ chờ sẵn cô giáo trên bờ. Chúng bắc loa tay gọi váng lên: “Cô ơi, cô có khách đấy!”. Trời chiều, bến sông gió bấc lồng lộng, lạnh ghê người mà tụi trẻ vẫn kiên nhẫn ngồi ngóng cô giáo hết chuyến đò này đến chuyến đò khác, cứ như thể Nguyệt đi đâu xa lắm. Cô hối hả bước lên bờ: “Cô có khách thật à? Ai vậy?”. “Em không biết, chú ấy đang ở nhà cô Nụ”. Thế là không về qua khu lớp học. Nguyệt rẽ luôn về nhà Nụ. Cô sững lại đầu sân khi nhìn thấy anh Quân. Anh Quân thật! Không ngờ anh lại về đây. Thấy Nguyệt cứ ngây người, mẹ Khanh bật cười: “Ơ kìa, anh em gặp nhau và cứ đứng nhìn thế à? Họp hành gì muộn thế, để anh ấy chờ cả buổi chiều”. Nguyệt vồ lấy tay anh lắc rối rít: “Em không đoán ra là anh đâu. Nghe bác lái đò với tụi trẻ kể, em chẳng thể đoán là ai. Mẹ khỏe không?”. Rồi Nguyệt khựng lại, thoáng tái mặt. Ừ nhỉ, mẹ… Hay mẹ làm sao mà anh Quân… Nhưng thật may, anh cười: “Khỏe. Mẹ cứ giục tao – rồi anh hạ giọng, nhìn theo mẹ Khanh đi khuất xuống bếp xem Nụ nấu nướng thế nào”. Mà tao cũng muốn về tận đây xem mày sống thế nào”. “Thế anh ra chỗ em ở chưa?”. “Rồi!”. Sợ anh Quân bình luận gì thêm, Nguyệt vội ấn anh ngồi xuống ghế: “Anh cứ ngồi đây em ra rửa chân tay một tí. Rét ghê. Đi qua đò gió tím cả mặt mũi”. Anh Quân làu bàu: “Thì ai đày ải mày”. Nguyệt không nghe hết lời anh, cô bước ra sân trong lòng thầm lo. Chẳng biết cả buổi chiều ngồi nói chuyện với mẹ Khanh, anh Quân có nói gì đến chuyện cô và Khanh không, có kêu ca phàn nàn gì không. Trời mùa đông chóng tối, ánh lửa từ bếp hắt ra sân giếng bập bùng. Cô cảm thấy mình và anh Quân khó nói chuyện với nhau trong hoàn cảnh này. Anh vẫn ngồi cạnh bàn uống nước với nét mặt vô cảm.
Mẹ Khanh làm cơm đãi khách bằng đôi gà ri ngon nhất đàn. Nhưng anh Quân ăn uể oải và hờ hững. Nhìn anh thế, Nguyệt lại thấy lo, chỉ sợ mẹ Khanh phật ý. Nụ lặng lẽ ăn, chẳng chuyện trò gì, còn mẹ Khanh lại luôn hỏi về tình hình sức khỏe và cuộc sống của mẹ Nguyệt. Bà cũng tránh không nhắc đến Khanh. Hình như chẳng ai cảm thấy ngon miệng. Nguyệt đã nghĩ giá như chỉ có mình với anh Quân thì sẽ thoải mái hơn. Nhưng ngay lúc cô vừa về, mẹ Khanh đã nhất quyết giữ cả hai ở lại ăn cơm. “Con Nụ nấu sắp xong rồi. Giờ về bên ấy lại lọ mọ nấu lúc nào mới được ăn. Mấy khi anh Quân về đây, không ăn với bác bữa cơm là bác giận đấy”. Cuối cùng thì bữa cơm cũng kết thúc. Nguyệt dẫn anh Quân sang căn phòng nhỏ của mình bên khu lớp học. Thấy anh cứ đứng giữa nhà, nhìn xung quanh bằng đôi mắt chăm chú, Nguyệt hỏi: “Có giống với tưởng tượng của anh không?”. “Cũng hơi giống”. Rồi Nguyệt lụi hụi châm bếp dầu đun nước. Anh Quân thở dài: “Mày đã quen cuộc sống ở đây chưa?”. “Em quen lâu rồi. Sao anh hỏi thế?”. “Lạ nhỉ, quen được à? Hôm nào cũng thế này sao?”. “Anh bảo thế này là thế nào?”. “Là tồi tàn, tạm bợ, thiếu thốn và buồn chán”. “Ôi! Ở đâu quen đấy. Không buồn đâu. Tối nào đám thanh niên cũng ở đây đến khuya cơ mà. Hôm nay có anh, chúng nó ngại không đến”. Anh Quân khẽ nhún vai, chẳng hiểu là anh không tin hay có ý gì khác. Cuối cùng Nguyệt bảo: “Thôi, đằng nào em cũng ở đây rồi. Anh đừng có nói gì nữa nhé. Bây giờ anh kể chuyện nhà mình đi. Tình hình mẹ thế nào? Chị Mến vẫn chăm mẹ vẫn chăm mẹ cẩn thận đấy chứ?”. Gợi chuyện đến thế mà anh Quân cũng chỉ ừ hữ. Rồi anh đột ngột vòng sang chuyện về Khanh: “Thằng Khanh có hay về không?”. Nguyệt cúi mặt khe khẽ: “Không! Chắc anh ấy cũng bận. Mà anh hỏi làm gì. Giữa em và anh ấy bây giờ…”. “Sao mày cứ phải bênh, phải nghĩ tốt cho nó thế? Nó không về là đúng. Nó có người yêu mới rồi. Tao cũng không ngờ thằng ấy thế mà đểu. Quá đểu. Nó tên là Khanh cũng phải. Sở Khanh!”. Như bị dội một gáo nước lạnh đột ngột, Nguyệt buông tay, chiếc gáo nhựa rơi thẳng xuống nền nhà. Cô mở to mắt nhìn anh Quân trân trân: “Anh nói gì?”. “Tao nói là thằng Khanh có người yêu mới”. Đến giờ thì Nguyệt hiểu. Cô ngồi thụp xuống, hai tay bưng mặt, tái tê. Khanh đã quên cô thật rồi. Bên anh bây giờ là người con gái khác. Giọng anh Quân vẫn đều đều như gõ búa vào tim cô: “Tao hay gặp lắm. Tao chỉ nhìn lướt qua thôi, nhưng chắc cũng xinh…”. Nguyệt cứ muốn gục xuống sau mỗi câu anh Quân nói. Nhưng tự nhiên cô đứng bật dậy. Không! Không thể để cho anh Quân thấy mình đau khổ và thất vọng thế này. Anh ấy sẽ kể với mẹ… Mình không phải là đứa yếu lòng. Vả lại chuyện với Khanh dù sao cũng đã qua rồi, anh ấy có quyền như vậy. Người khác sẽ hợp với anh ấy hơn. Nghĩ vậy, Nguyệt gượng cười: “Thực ra, em cũng không bất ngờ lắm đâu. Chúng em chia tay nhau rồi. Anh ấy yêu ai là quyền của anh ấy. Em không trách”. “Không trách? Mày vẫn cứ cao thượng một cách dở hơi thế. Việc gì phải tử tế cả với những đứa đã từng đểu với mình, dù chỉ là tử tế trong ý nghĩ. Không trách, nhưng mày có buồn chứ?”. Lần này thì Nguyệt gật đầu, rồi lại khe khẽ: “Nỗi buồn nào cũng qua mà”. Anh Quân bực bội đứng lên, bước ra cửa. Ấm nước nhỏ trên bếp dầu đang réo sôi. Nguyệt mím môi. Cô thấy mọi thứ xung quanh đều nhòe đi. Có phải cô khóc vì Khanh không? Đã từng nghĩ trước đến kết cục này mà sao cô vẫn thấy đau lòng đến thế! Có lẽ nào anh Quân cất công về đây chỉ để thông báo cho cô tin ấy? Có cần phải như thế không? Mẹ đã biết chuyện này chưa? Không ngờ tất cả mọi việc diễn ra nhanh thế.
Loanh quanh bên ngoài một lát, anh Quân lại bước vào. Nguyệt đang lúi húi pha trà, dù biết trước anh không uống. Anh kéo ghế ngồi đối diện cô, rồi ngó ra cửa trông ngược trông xuôi như thể sợ ai nấp đâu đó sẽ nghe trộm câu chuyện của mình sắp nói. Không thấy ai, anh Quân yên tâm quay vào. Ngón tay trỏ của anh cong cong gõ lên mặt bàn nhựa: “Nguyệt, nói thật đi, mày nghĩ gì khi biết chuyện thằng Khanh?”. Nguyệt cười gượng: “Nghĩ gì? Có lẽ em chẳng nên nghĩ gì”. Ngừng một lát, cô ngập ngừng tiếp: “Em cũng buồn. Đúng vậy. Nhưng… biết làm sao”. “Được rồi. Không nói chuyện buồn hay vui nữa. Bây giờ tao hỏi câu này lần cuối nhé: mày có định lên Hà Nội không?”. Nguyệt ngỡ ngàng nhìn anh Quân: “Lên Hà Nội? Để…”. “Nghĩa là bỏ quách cái xứ này, lên Hà Nội làm lại từ đầu”. Giờ thì cô đã hiểu. Cô lắc đầu: “Không!”. Chỉ chút nữa là anh Quân đấm mạnh tay xuống bàn, nhưng may mắn anh kìm lại được. Rồi anh nói như rên: “Mày vẫn thế. Tao hỏi mày bám lấy xứ này để làm gì? Trong khi thằng Khanh nó rũ mày rồi. Mọi người ở đây sẽ nghĩ thế nào? Họ sẽ cho rằng mày bị điên”. Giọng Nguyệt cương quyết: “Không bi đát như anh tưởng đâu. Mà có thế cũng chẳng sao. Ai nghĩ gì là quyền của họ. Em về đây đâu chỉ vì anh Khanh”. “Lại thế nữa… Thằng Khanh nó bỏ mày, có khi…”, anh Quân bỏ lửng câu nói, bước vội ra ngoài, như thể sợ ngồi thêm, anh và Nguyệt sẽ cãi nhau. Nguyệt hiểu câu nói đầy ẩn ý của anh. Chắc anh định nói Khanh bỏ cô có khi lại sáng suốt. Thật buồn khi người hiểu cô quá ít. Đến tận bây giờ anh Quân vẫn nghĩ cô có thể bỏ tất cả để về Hà Nội… Mà không hiểu người yêu mới của Khanh thế nào. Có đồng quan điểm sống với anh không? Nghĩ đến Khanh, Nguyệt lại thấy run người. Cô vội vã bước tới bàn làm việc, mở chiếc catxét nhỏ để át đi sự lặng lẽ đến nẫu lòng. Cô hiểu đêm nay mình sẽ mất ngủ vì nghĩ về Khanh. Đã tự nhủ đừng buồn, đừng day dứt nữa, thế mà sao vẫn cảm thấy xót xa đến thế. Khanh đã mãi mãi không còn là của cô… Tình yêu thật sự chỉ còn là kỷ niệm. Bao nhiêu ước vọng, bao nhiêu vun đắp hóa dở dang rồi. Lỗi tại ai? Có phải tại cô không? Khanh ơi! Nếu biết trước tất cả sẽ thế này, thì chúng mình đừng quen biết, đừng yêu nhau nữa. Anh vẫn bảo sẽ không sống nổi nếu thiếu em. Vậy mà hóa ra trong cuộc đời này, cái gì cũng chỉ là tương đối, kể cả tình yêu. Anh không còn em nữa, anh quay sang người con gái khác ngay… Trái tim Nguyệt nghẹn lại khi cô tưởng tượng cảnh Khanh đang mê đắm với một cô gái khác, hệt như bên mình thuở xưa… Giá như đừng có anh Quân đang đứng ngoài kia, cô sẽ bật khóc thật to…
Văn sang tìm Nguyệt vào một buổi chiều gió bấc thổi tê tái. Mới bốn giờ chiều mà trời đã sập tối. Nguyệt đang ngồi chấm bài thủ công cho lũ trẻ. Thấy Văn, cô dẹp tất cả sang một bên, kéo ghế mời anh ngồi rồi xăng xái pha nước. Văn cứ ấp mãi chén trà nóng trong lòng tay. Thái độ của anh hôm nay thật lạ, không vui nhộn, vô tư như mọi ngày. Bỗng nhiên Nguyệt thấy chột dạ. Cô vội hỏi: “Có chuyện gì à, anh Văn?”. Văn ậm ờ không nói mà quay sang uống nước, mặc cho Nguyệt nhìn chờ đợi. Mãi sau anh mới bảo: “Ở đây, Nguyệt thân với ai nhất?”. Nguyệt lo lắng, không trả lời vào câu hỏi, mà nhắc lại điều mình thắc mắc từ lúc nãy: “Có chuyện gì đấy anh?”. Văn lắc đầu: “Không, chẳng có gì quan trọng cả. Là anh hỏi thế thôi”. “Hôm nay anh chỉ sang đây chơi thôi, hay là…”. Thấy vòng vo mãi không được, Văn đành đề cập thẳng vào chuyện: “Thực ra thì mình biết, Nguyệt thân với Nụ nhất. Nhưng chuyện mình hỏi Nguyệt lại khác cơ. Nó hơi tế nhị một chút. Nguyệt không thân với ai nhất?”. Nguyệt sững sờ nhìn Văn, không hiểu anh muốn nói gì nữa. Lúc thì hỏi người thân nhất, lúc lại hỏi người không thân. Thắc mắc lắm, nhưng cô quyết định không hỏi thêm mà trả lời đúng vào vấn đề Văn yêu cầu: “Không thân nghĩa là ghét chứ gì? Em chẳng biết gì nữa. Em không ghét ai, còn mọi người thì…”. Giọng Văn bỗng trở nên nghiêm trọng: “Có chuyện này… Cũng chẳng ghê gớm gì, nhưng mình vẫn phải nói với Nguyệt. Nguyệt có một lá thư tố cáo, gửi đến…”. Nguyệt giật mình: “Thư tố cáo là thế nào? Em có viết thư tố cáo ai bao giờ đâu. Anh nhầm đấy…”. Văn xua tay rối rít: “Không phải, không phải, Nguyệt chưa hiểu ý mình rồi. Nghĩa là có một lá thư tố cáo Nguyệt”. Nguyệt ngây người, thảng thốt: “Tố cáo em ấy à? Ai tố cáo? Mà vì tội gì mới được chứ? Em có làm gì sai đâu?”. “Thì thế mới nên chuyện. Mình chẳng biết là ai viết vì thư không ký tên, cũng chẳng có phong bì gì nữa cơ. Mình thấy vứt chỏng chơ trên bàn. Hỏi mấy ông bên ủy ban, ông nào cũng bảo chẳng thấy ai vào phòng trước anh cả”. Đến bây giờ thì Nguyệt thấy hoảng, cô hỏi dồn dập: “Đâu? Thư đâu? Trong thư ấy viết gì về em thế? Các bác bên ủy ban cũng biết à?. “Không, mình không nói. Mình cũng không tin những gì người ta viết trong thư. Có điều, mình muốn tìm ra người viết lá thư ấy. Hay ho gì chuyện nói xấu nhau, rồi bịa đặt”. Thấy Văn cứ nhẩn nha, Nguyệt nôn nóng: “Anh cho em xem thư đi nào”. Văn móc trong túi áo ngực ra một tờ giấy vở ô li dày đặc chữ, thứ chữ của chủ nhân hình như mới học hết tiểu học, vừa mất nét, vừa sai chính tả, diễn đạt lủng củng. Người viết lá thư ấy muốn tố cáo Nguyệt với một lô tội trạng, có những tội rất tức cười như hay đánh học trò ( sự thực thì chưa bao giờ Nguyệt nặng lời, cáu kỉnh với lớp) hay bớt xén thời gian dạy học, quan hệ trai gái không trong sáng, cụ thể là cô cố tình bỏ người yêu (là Khanh) để quyến rũ con ông hiệu trưởng trường nhằm mục đích tranh thủ sự nâng đỡ của lãnh đạo rồi tự tiện làm nhiều việc trái với qui định của trường (cụ thể là làm gì thì trong đơn không nói rõ). Nguyệt đọc xong, ngẩng lên nhìn Văn kinh ngạc như không tin vào những gì trước mắt. Văn thở dài: “Thế đấy, Nguyệt ạ. Chẳng hiểu sao lại có trò này. Lạ thật! Từ xưa đến nay, có bao giờ…”. Nguyệt bất bình: “Em cũng không hiểu. Nhưng anh Văn này, anh có tin những gì người ta viết không?”. “Không! Chẳng riêng anh, mà bất cứ ai biết chuyện này cũng đều rõ đó là những lời bịa đặt”. “Thế anh… anh định giải quyết việc này ra sao?”. “Chẳng sao cả, coi như chưa có chuyện gì. Rồi ai gửi lá đơn này họ cũng biết thái độ của mình. Mình nghĩ không cần phải đưa ra tập thể chuyện vớ vẩn này. Có điều, chỉ ngại cho Nguyệt. Hình như bên trường cũng nhận được lá đơn như thế này!”. Nguyệt lại sững sờ: “Bên trường nữa à?”. “Trước khi sang đây anh gặp chị Bình. Chị ấy nhờ nhắn Nguyệt sang. Chuyện trò một lúc, chị ấy kể…”. Đến tận lúc Văn về, Nguyệt vẫn chưa hết bàng hoàng. Cô cứ trố mắt nhìn chằm chằm lá đơn Văn để lại trên bàn như nhìn một sinh vật lạ. Mọi cảm xúc cứ đan xen, vừa lo lắng, vừa bực dọc, lại vừa hoang mang. Không biết ai bày ra trò này và mục đích cuối cùng là gì. Đọc lại lá đơn lần nữa, giữa lúc tâm trí đang rã rời. Nguyệt chợt thấy lóe lên tia phán đoán. Trong đơn có nói đến chuyện cô quyến rũ Vinh, con trai ông hiệu trưởng, liệu rằng người viết đơn có mối quan hệ gì với Vinh hay không? Nhắc đến Vinh, Nguyệt lại thấy buồn. Sau buổi gặp mặt đầu tiên tại nhà ông hiệu trưởng anh ta hay đến chỗ cô. Những hôm trường họp hội đồng, Nguyệt sang, vừa tan họp đã thấy Vinh đợi sẵn ở cổng trường, cứ rủ cô lên phố huyện chơi hoặc đến nhà anh ta một lát. Lần nào Nguyệt cũng chối từ. Rồi Vinh qua đò sang sông, tìm đến tận nơi Nguyệt ở, toàn đến vào buổi tối. Nụ trêu: “Con ông hiệu trưởng cao giá lắm đấy. Gặp tụi em mặt cứ vênh như cái bánh đa nướng, bảo không thèm chấp với gái làng. Cành vàng lá ngọc đấy chị ạ”. Có vẻ tụi thanh niên làng Giữa không ưa Vinh, cứ thoáng thấy bóng anh ta ở phía bến đò, cả lũ lại nhấm nháy nhau kéo đến chỗ Nguyệt thật đông, có hôm không đủ ghế. Nguyệt phải trải chiếu xuống nền nhà cho mọi người ngồi. Tự dưng Vinh trở thành tấm bia để đỡ mọi lời đùa cợt, thậm chí có lần còn là khích bác của đám thanh niên. Nguyệt thấy tội tội cho Vinh. Thế mà Vinh vẫn đến. Có một lần Nguyệt tiễn riêng Vinh đến tận bến đò với ý định sẽ nói cho Vinh hiểu, để Vinh đừng đến nữa, nhưng cô lại chẳng biết mở lời ra sao, vì thực ra Vinh chưa hề nói với cô điều gì quan trọng. Thật may, Vinh lại chủ động nói trước. Anh bảo: “Hình như Nguyệt sợ anh thì phải?”. Nguyệt ngạc nhiên: “Sao anh Vinh nói thế?”. “Thì mỗi lần anh sang, em toàn phải gọi người đến bảo vệ thôi”. Nguyệt gượng cười: “Không phải đâu! Hôm nào mọi người chẳng sang chỗ em chơi. Em ở có một mình, buồn lắm”. Sau đó, Vinh viết thư cho Nguyệt, thổ lộ rằng anh yêu cô, rằng nếu cô đồng ý làm vợ anh, anh sẽ xin cho cô lên thị trấn dạy học và hai đứa mua nhà ở luôn đấy. Đọc thư xong, Nguyệt bật cười. Lại có người khác rủ cô ra khỏi làng Giữa, xui cô từ bỏ tất cả mọi thứ nơi này. Hình như ông hiệu trưởng có biết chuyện. Nguyệt có cảm giác rằng dạo này ông có vẻ để ý đến những gì liên quan đến mình hơn, thậm chí những lúc Nguyệt sang trường, ông còn quan tâm hỏi han đến đời sống tình cảm của cô, rằng còn nhớ nhà, nhớ mẹ nhiều không. Ở bên đó cô thấy có buồn không? Nguyệt cố tìm cách lảng chuyện, lảng luôn cả những lời hỏi thăm ân cần nơi ông. Cô biết trong trường có những ánh mắt nhìn mình như theo dõi. Mọi người vẫn chưa thật sự sẵn lòng cho Nguyệt hòa đồng, trừ cô Bình và ông hiệu trưởng. Nguyệt chưa thân được với ai, kể cả cánh giáo viên trẻ. Chính họ vẫn giữ một khoảng cách nhất định với cô. Đó là điều khiến Nguyệt buồn nhiều nhất, dù cô đã tự an ủi mình: “Chắc tại mình ít tiếp xúc với mọi người nên không có điều kiện để hiểu rõ về nhau. Một mình mình dạy bên kia sông, có đồng nghiệp nào đâu”. Hồi mới về đây, cô Bình cũng dặn: “Nội bộ trường mình phức tạp lắm cháu ạ. Có ít giáo viên nhưng lại năm bè bảy mối lắm cháu ạ. Người ta hay xét nét, bắt bẻ, thậm chí nhỏ nhen. Cô không nói xấu anh em, nhưng sự thật là thế. Cháu phải liệu”. Rồi sau này, cô lại bảo: “Suy cho cùng tất cả do cuộc sống thôi. Ở đây đời sống giáo viên thấp lắm, ngoài lương chính ra có gì đâu. Sống tù túng quen, thì dẫu có muốn, chúng ta cũng không nghĩ thoáng được”. Nghe cô Bình, Nguyệt đã gắng đến mức tối đa để hòa hợp với mọi người. Có những lúc cô mỏi mệt và chán nản thật sự. Cô có thể cố gắng khắc phục mọi trở ngại, mọi khó khăn về vật chất nhưng thái độ lãnh đạm của một số người trong trường đối với cô thì quá khó khắc phục. Nguyệt tâm sự chuyện này với Nụ. Nụ chỉ tặc lưỡi vô tư: “Kệ họ, chị bận tâm làm gì. Miễn là họ đừng làm gì ảnh hưởng tới mình”. Có đôi lúc Nguyệt thèm sự vô tư của Nụ, cái vô tư tuổi mười bảy, mười tám, chưa vấp ngã gì trong cuộc sống. Chuyện với Vinh, con trai ông hiệu trưởng càng khiến Nguyệt thấy lo. Đến bây giờ, chắp nối mọi chuyện, Nguyệt lờ mờ đoán ra có khi Vinh chính là nguyên nhân để có lá đơn kiện oái oăm kia. Liệu có ai đang thầm thương trộm nhớ anh không? Có khi biết chuyện Vinh hay sang làng Giữa thăm Nguyệt, cô gái nào đó hờn ghen rồi ghét Nguyệt. Nghĩ đến đây, Nguyệt thấy vững tin vào phán đoán của mình dù đang rối ruột chẳng hiểu mình có nên giải quyết chuyện này không, mà giải quyết ra sao? Nhưng chỉ một lát sau cô lại thấy hoang mang. Chắc gì giả định của mình đã đúng. Có lẽ tốt hơn hết là coi như không có chuyện gì xảy ra. Văn đã nói không đưa lá đơn nặc danh ấy ra tập thể làm gì. Chưa kịp yên tâm với ý nghĩ an ủi thì Nguyệt đã lại giật mình khi nhớ lại lời Văn nói, rằng hình như có một lá đơn tương tự được gửi sang bên trường. Cô có cảnh giác mình bắt đầu bị rơi vào vòng xoáy của những rắc rối. Cứ tưởng cuộc đời đơn giản như từ trước tới nay vẫn vậy. Cứ ngỡ chuyện cô với Khanh chia tay nhau là điều khiến cô hao tổn tâm trí nhất… Bây giờ, sẽ phải tiếp tục sống thế nào đây?
Sang nhà cô Bình suốt một buổi chiều, lúc về, Nguyệt rã rời đến mức không muốn lê bước, dù trước khi về, cô còn cười bảo cô Bình: “Kệ, cây ngay không sợ chết đứng, cô nhỉ?”. Đến bến đò, Nguyệt ngồi ngay xuống bậc gạch, nhìn theo con đò vừa rời bờ sông. Mọi hôm, lỡ chuyến đò là chuyện bình thường, nhưng hôm nay, tự dưng cô cảm thấy buồn vô hạn. Rất nhiều nỗi buồn cứ thế cộng hưởng, trĩu nặng và day dứt. Lúc trưa, lúc đến cổng nhà cô Bình, Nguyệt gặp Hân đi đâu đó ngang qua. Cô chào nhưng chẳng hiểu Hân không đáp lời, chỉ liếc cô rồi khinh khỉnh đi luôn. Ánh mắt Hân lúc ấy lạ lắm. Vừa dò hỏi, nghi ngờ lại vừa giễu cợt. Nguyệt biết trong trường Hân là một trong số những giáo viên không ưa gì mình, nhưng nguyên nhân tại sao thì chưa thể tìm ra. Nguyệt chưa bao giờ có hành vi, hay lời nói nào xúc phạm đến Hân, mặc dù Hân là đối tượng bị các giáo viên trẻ đùa cợt, châm biếm nhiều nhất. Hân béo nhất trường, nhưng hay mặc áo bó chật sát người , lằn lên từng múi thịt ninh ních, mọi người lại rinh rích bấm nhau: “Y như một khúc giò lụa biết đi”. Hân điệu đà, õng ẹo, mọi người ngắm nguýt. “Cưa sừng làm nghé thế, chẳng trách chưa ma nào nó rước”. Thế nhưng không hiểu sao trước mặt Hân , ai cũng vui vẻ, thân mật cả cứ như chưa bao giờ họ nói xấu, họ cười cợt Hân. Nguyệt thấy lạ cho cách đối xử của mọi người, nhưng chỉ lẳng lặng nghĩ một mình. Trong thâm tâm, cô chưa thấy mình hòa hợp với đám giáo viên trẻ trong trường một cách thật sự. Thoạt đầu, cô buồn vì điều đó, sau lại tự nhủ: “Ở lâu sẽ quen, mình mới về, còn lạ lẫm là phải”. Nhưng mọi cố gắng từ trước tới nay của Nguyệt như sụp đổ tan tành trong buổi chiều nói chuyện với cô Bình vừa qua. Cô Bình đã tận mắt được đọc lá đơn tố cáo Nguyệt ở bên trường. Nội dung không khác gì lá đơn gửi cho Đoàn thanh niên. Người viết còn đặc biệt nhấn mạnh vào chuyện Nguyệt quan hệ bất chính với con trai ông hiệu trưởng. Nghe cô Bình nói đến đây, Nguyệt hỏi một câu như hụt hơi: “Quan hệ bất chính là thế nào, cô?”. Cô Bình ái ngại: “Cháu đừng lo. Đấy là lá đơn nặc danh chứ đâu có phải sự thật đâu. Ai hơi đâu mà đi tin”. Nhưng rồi lát sau, khi Nguyệt mới hơi hơi lấy lại bình tĩnh, cô lại bảo: “Mới đầu, cô và bác Ân (ông hiệu trưởng) thống nhất là không lộ chuyện lá đơn. Đơn nặc danh, lại vô căn cứ thế, công bố làm gì. Nhưng không hiểu sao cả trường đều biết”. Đến đây thì Nguyệt choáng thật sự. Chào cô Bình ra về, nhung chân cô cứ lẫng cẫng như bước trên mây.
Đến nhà, Nguyệt đóng cửa, nằm vật ra giường, không bật điện và cũng chẳng thèm cơm nước. Cô khóc, khóc lặng lẽ và cay đắng. Chưa bao giờ Nguyệt có tâm trạng chán chường và bất lực đến thế. Hàng loạt câu hỏi cứ quay cuồng trong óc. Có phải mày đã quá ảo tưởng, quá ngây thơ không hả Nguyệt? Mày làm tất cả những việc này là vì ai? Vì ai mày bỏ gia đình, bỏ Hà Nội, bỏ cả người yêu để lao đầu về chốn này, nghiến răng chịu bao nhiêu thử thách. Cứ tưởng tất cả đều êm đẹp, ai ngờ… Rất có thể đây mới chỉ là những khổ sở bước đầu, còn những gì đợi mày sau đó nữa? Mày được nhận những gì sau cả chuỗi ngày gắng gỏi vừa qua? Có lẽ tất cả mọi người đều đúng, mày đã quá viển vông, quá dại dột, ngu ngốc không đâu… Tại sao lại nghiệm ra điều này muộn thế? Tại sao? Có lẽ mình không thể sống ở đất này được nữa. Mình phải đi… Tự nhiên cô lại nghĩ về Khanh. Anh có lý ư? Ý nghĩ dừng ngay lại trong chua xót. Khanh đã có người con gái khác. Có đúng là mình đã đạp đổ tất cả hạnh phúc trong tầm tay để tự nguyện vơ về bao nhiêu chua chát? Nếu biết tất cả những chuyện này, anh Quân, bố, mẹ và cả Khanh nữa, nghĩ gì? Lá thư trước gửi cho Lan còi lên đất Tuyên Quang xa xôi, Nguyệt đã say sưa kể về cuộc sống và công việc nơi đây của mình. Cô còn khuyên Lan còi hãy gắn bó, rồi sẽ yêu mảnh đất và ngôi trường của nó. Vậy mà… Đến khi khóc cạn nước mắt, Nguyệt đã đưa ra cho mình một giải pháp mà cô cho là tốt nhất: bỏ nơi này để về với mẹ. Cô sẽ trở về Hà Nội, cho dù có thể anh Quân sẽ giễu cợt và Khanh bíêt đâu chẳng cười thầm. Nhưng chẳng có gì níu giữ cô ở lại được nữa…
Ngay hôm sau Nguyệt ốm, phải nghỉ dạy. Không hiểu ai báo mà cô Bình biết, thu xếp sang dạy thay. Nằm bên này, nghe tiếng học trò ríu ran bên kia, cô lại ứa nước mắt. Ra chơi, cả lũ chạy ùa sang, vây quanh cô. Mỗi đứa hỏi thăm một câu khiến căn phòng nhỏ ồn ào như cái chợ. Phải vất vả lắm cô Bình mới xua được cả lớp về học tiếp. Tan buổi học, cô nán lại nấu cháo cho Nguyệt. Chắc cô định nói điều gì đó, nhưng có Nụ ở đấy lại thôi. Lúc về, cô chỉ bảo: “Cố lên Nguyệt ạ”. Nguyệt gật đầu khe khẽ, vẫn chưa hiểu ý cô nói “cố lên” trong chuyện gì? Chuyện ốm đau hay cú sốc tâm lý vừa rồi? Buổi trưa, Nguyệt kể với Nụ tất cả, kể cả ý định bỏ về Hà Nội, rồi lại khóc. Nụ cứ ngồi yên lặng, lúc bặm môi ra chiều tức tối, lúc lại thừ mặt thở dài. Sau rất nhiều sụt sịt của Nguyệt, Nụ mới phẫn nộ, nói gần như quát: “Nếu em biết thằng nào, con nào khốn nạn thế, thì em vả cho gẫy răng ngay lập tức. Cha bố cái loại gắp lửa bỏ tay người. Được rồi, chị cứ để đấy cho em. Em sẽ làm cho ra chuyện này”. Đang khóc, Nguyệt cũng phải bật cười bởi dáng điệu hùng hổ của Nụ. “Làm thế nào cơ?”. Nụ lại nghiến răng: “Ở trường chị, đứa nào ghét chị nhất?”. Nguyệt thở dài: “Chị không biết”. “Sao lại không? Chị phải biết chứ. Đến nước này mà chị…”. “Ừ hình như có chị Hân…”. “Á à, con mẹ béo trương béo nứt. Đúng nó rồi…”. Nguyệt hốt hoảng: “Em đừng hồ đồ, kệ chị. Cho qua tất cả đi. Đằng nào thì chị…”. Nụ hạ giọng: “Chị quyết về Hà Nội chỉ vì một chuyện này thôi à?”. “Thế là đủ, còn gì nữa!”. “Không! Nếu thế, chúng nó càng hả hê. Chị cứ ở lại đây. Nếu chỉ vì chuyện ấy thì chị đừng nên đầu hàng…”. Trước lý lẽ của Nụ, Nguyệt lại thấy lòng chùng xuống. Ừ nhỉ, mình nông nổi và bốc đồng quá. Mới vấp phải viên đá cỏn con đã ngã và không muốn đứng dậy đi tiếp nữa. Biết Nguyệt đã nguôi nguôi, Nụ không nói thêm chuyện đi hay ở của cô nữa nhưng vẫn tức tối lầm bầm: “Thế với chị em sẽ nghĩ cách tìm ra đứa nào viết đơn. Xem nó là ai to gan thế”. Nguyệt cố gượng cười. Cô thừa biết Nụ chỉ nói vậy cho đỡ tức. Chuyện đi - ở, ở - đi cứ dùng dằng mãi. Đến khi mẹ Khanh sang bảo: “Hay là con giận bác, giận thằng Khanh hả Nguyệt? Thôi thì con dại cái mang, con cho bác xin, chứ đừng bỏ đi mà tội lũ trẻ lắm” thì Nguyệt lại thấy bao nhiêu quyết tâm trở về Hà Nội đã tan ra thành nước. Đúng là cô khó có thể rời bỏ nơi này, cho dù có chuyện gì đi chăng nữa. Cánh thanh niên trong làng cũng bíêt chuyện. Buổi tối tập trung ở nhà Nguyệt, cả bọn cứ cay cú bàn nhau cách “truy tìm thủ phạm”. Nguyệt thấy mọi người nghĩ cho mình nhiều quá. Như thế, có lý gì cô lại ra đi?
Nụ hứa với Nguyệt: “Em thề sẽ tìm ra thủ phạm bôi nhọ chị”. Tưởng chỉ là lời an ủi, ai ngờ Nụ làm thật. Có điều, cô cứ giấu Nguyệt, chỉ chăm sang gặp gỡ Văn. Mới đầu, Nụ ghét Văn ra mặt, nhưng càng ngày, Nguyệt càng thấy Nụ cởi mở hơn với Văn. Có lẽ do Văn năng động và quan tâm sâu sát tới từng đoàn viên hơn. Một chiều, Nụ ôm về cả một chồng giấy trông như bài kiểm tra của học sinh. Vừa nhìn thấy Nguyệt ở cửa, Nụ đã hối hả thì thào: “Tìm ra rồi”. Nguyệt ngơ ngác: “Tìm ra cái gì?”. Thì đấy, thủ phạm định ám hại chị chứ còn ai. Vào đây, chị vào đây…”. Trước cặp mắt ngạc nhiên của Nguyệt, Nụ hớn hở vứt chồng giấy xuống giường: “Chị có nhớ bản khai lý lịch hôm nọ anh Văn bắt từng đoàn viên làm không? Không phải khai lý lịch để làm sổ Đoàn như anh ấy nói đâu”. “Thế để làm gì?”. Nguyệt vẫn chưa thôi ngơ ngác. “Chị không nghĩ ra thật à? Để lấy mẫu chữ, về so…”. Bây giờ thì Nguyệt hiểu. Không biết tại sao cô lại có cảm giác vô cùng hồi hộp. Nụ kéo Nguyệt ngồi xuống, vừa trịnh trọng vừa hí hửng giơ ra hai tờ giấy. Một là lá đơn, một là bản khai lý lịch đoàn viên: “Giống hệt nhau. Hai thứ chữ này là một. Chị nhìn xem! Em với anh Văn toét mắt suốt buổi chiều”. Nguyệt run run đón lấy hai tờ giấy trên tay Nụ, nhìn xoáy vào bản lý lịch: “Họ và tên: Nguyễn Thị Vân”. Cô nhíu mày: “Vân nào nhỉ?”. “Vân, em bà Hân trường chị đấy. Em gái ruột. Chắc chị không biết nó đâu. Bà chị béo trương béo nứt còn con em lại gầy như mèo hen. Mắt trắng, môi thâm. Thảo nào mà…”. Nguyệt sững sờ hỏi lại: “Em chị Hân à? Có chắc không?”. “Sao lại không? Cả xã này, có đứa thanh niên nào mà em không biết”. Nguyệt vẫn ngần ngại: “Chữ trong hai tờ giấy này là một, nhưng lỡ…”. Nụ lắc đầu quầy quậy: “Không lỡ gì đâu. Em với anh Văn đã gặp cái Vân nói chuyện rồi”. Tự dưng Nguyệt giật mình: “Sao? Lẽ ra em phải nói với chị trước…”. “Em biết ngay chị sẽ nói thế mà. Chị yên tâm, em với anh Văn không làm căng quá đâu. Nó thú nhận rồi, chính bà Hân xui nó viết”. Lại thêm nỗi ngạc nhiên nữa, Nguyệt cứ nhìn trân trân vào Nụ như để xác định lời Nụ nói có thật không. Lát sau cô mới rời rạc: “Sao chị ta phải làm thế nhỉ?”. Nụ vẫn gọn lỏn: “Chẳng sao cả chỉ ghen ăn tức ở thôi. Chị chưa biết à, bà Hân mê lão Vinh như điếu đổ. Suốt ngày săn đón, nhưng lão Vinh lại cứ tỉnh bơ. Bây giờ thấy lão Vinh hay qua bên đây tán tỉnh chị, nên bà tức. Thói đời, trâu buộc ghét trâu ăn mà”. Lập được “chiến công”, Nụ tưởng sẽ khiến Nguyệt vui, ai ngờ cô lại ôm đầu đau khổ: “Thế đấy, chỉ vì một chuyện cỏn con”. Nụ chép miệng nhẹ tênh: “Chuyện lớn thế mà chị bảo cỏn con. Nhưng đừng lo em chỉ bảo cái Vân là: về nói với bà Hân nhà mày rằng chị Nguyệt và tụi tao biết chuyện cả rồi đấy. Đừng bày thêm trò mèo gì nữa. Em tin là chị cũng sẽ chẳng nói gì với bà Hân đâu. Chị hiền quá. Phải tay em thì chết với em”. Đến tận khi Nụ về, Nguyệt vẫn chưa hết ngạc nhiên. Cô không ngờ Hân lại làm thế với mình, dù vài ngày trước, theo gợi ý của Nụ, cô cũng láng máng đoán ra. Đoán nhưng lại không dám tin đó là sự thật. Cô cứ quanh quẩn mãi trong ý nghĩ: “Tại sao Hân làm thế với mình? Rõ ràng tất cả mọi người đều biết mình không có mảy may tình ý gì với Vinh”. Cứ tưởng giải quyết xong chuyện này, cô sẽ nhẹ lòng, ngờ đâu tất cả còn trĩu nặng hơn… Tại sao con người ta không thể sống tốt với nhau? Ở một nơi nhọc nhằn và lam lũ thế này, con người sống với nhau tình nghĩa mặn mà đến thế mà vẫn có những chuyện đáng buồn. Luẩn quẩn nghĩ ngợi một hồi, Nguyệt lại bật cười một mình. Nếu ai cũng thánh thiện như mình mong muốn, thì có còn là cuộc sống muôn mặt nữa không? Chính bản thân mình nhiều lúc cũng chẳng tốt như mình từng nghĩ. Mới vấp có chuyện cỏn con mà đã thế. Trước kia mình cứ ngỡ, mình chỉ nghĩ cho tụi trẻ làng Giữa. Giờ mới thấy, mình còn lo cho cá nhân nhiều quá…
NGUYỄN THỊ VIỆT NGA
